قرارداد نمایندگی فروش

قرارداد نمایندگی فروش قراردادی است که در آن عموما تولیدکنندگان یا عرضه‌کنندگان اصلی کالاهای مختلف سرمایه‌ای و غیرسرمایه‌ای یک شخص حقیقی یا حقوقی دیگر،‌ را به عنوان نماینده تعیین نموده و کالای خود را در اختیار شخص نماینده قرارداده تا نماینده نیز در یک قلمرو جغرافیایی مشخص، اقدام به فروش کالای مزبور نماید.

توضیح اینکه، یکی از شیوه‌های توسعه کسب و کار اعطای نمایندگی است که امکان حضور فعالانه شرکت اصلی در بازارهای جدید را با انعقاد قرارداد نمایندگی فروش فراهم می‌کند و در مقابل به نماینده هم اجازه می‌دهد حسب مورد با استفاده از علامت تجاری و  شهرت شرکت اصلی یا دانش و تجربه او در قلمرو خاصی مبادرت به بازاریابی و فروش محصول شرکت اصلی و کسب درآمد نماید؛ برخلاف شعبه که فاقد شخصیت حقوقی مستقل از شرکت اصلی است نماینده شخصی حقیقی یا حقوقی است که مستقل از شرکت اصلی بوده ولی به واسطه انعقاد قرارداد نمایندگی فروش، دارای حقوق و تعهدات متقابلی نسبت به شرکت اصلی می‌گردد؛ قرارداد نمایندگی فروش، حسب مفاد توافقات فیمابین اصیل( شرکت اصلی) و نماینده، حالات مختلفی دارد.

در یک حالت، در قرارداد نمایندگی فروش، معمولاً نماینده بازاریابی نموده و پس از یافتن مشتری، کالا را به شرکت اصلی سفارش می‌دهد و کارمزد توافقی خود با شرکت اصلی را از مبلغ فروش برداشت می‌کند که عمدتاً در کالاهای سرمایه بر و گران چنین روشی اتخاذ می‌شود و اگر هم کالا برای نماینده پیش از یافتن مشتری ارسال شود جنبه امانی دارد و مالک کالا تا پیش از فروش، شرکت اصلی است.

در این حالت می‌توان گفت که عنوان نمایندگی به معنای حقوقی واژه نمایندگی قرابت زیادی دارد، چرا که در چنین حالتی، عمدتا خریدار نهایی کالا در برابر شرکت اصلی متعهد به پرداخت می‌گردد. در حالتی دیگر، در قراردادهای توزیع، توزیع کننده کالا یا همان نماینده، کالا را از شرکت اصلی  خریداری نموده و مجدداً آن را  به خریدار نهایی به فروش می‌رساند و بنابراین در این حالت، نماینده، خود مالک کالا محسوب می‌شود.

واقعیت این است که عمده قراردادها در بازار ایران از نوع اخیر است و اگرچه از عنوان نمایندگی استفاده می‌شود ولی ماهیت این قرارداد، که همانطور که گفته شد تحت عنوان قراردادهای توزیع کنندگی شناخته می‌شوند را شاید کمی با اغماض عقدی مرکب محسوب نمود که عینا همان عقد بیع، وکالت یا مانند آنها نباشند بلکه واجد ترکیبی از آثار و حقوق و تعهدات عقود مختلف از جمله عهدی بودن، اذنی بودن و در عین حال تملیکی بودن باشند.  

در قراردادهای نمایندگی فروش به معنای عام، لازم است راجع به موضوعات زیر تصمیم گیری شده و در متن قرارداد درج گردد:

1) انحصاری بودن یا نبودن نمایندگی؛ در صورت عدم تصریح، اصل بر عدم انحصاری بودن است مگر اینکه عرف خلافی وجود داشته باشد؛

2)تعهد نماینده به حفظ اعتبارنام، علامت تجاری و شهرت شرکت اصلی؛

3)تعیین قلمرو نمایندگی شهر استان یا کشور خاصی؛

4)تعیین این مطلب که آیا نماینده مجاز به ایجاد تعهد از جانب شرکت اصلی می‌باشد یا خیر؛

5)اگر نمایندگی انحصاری است، شرکت نماینده متعهد به فروش به میزان مشخصی باشد تا شرکت اصلی بازار خویش در قلمرو شرکت نماینده را از دست ندهد.

6) شرایط پرداخت قیمت کالاها، اینکه آیا نماینده شخصا قیمت کالاهای خریداری شده از اصیل را می‌پردازد یا خریداری که به واسطه نماینده اقدام به خرید نموده، متعهد نهایی پرداخت قیمت کالاست و در این شرایط آیا نماینده حق دریافت چک از شخص اخیر را دارد و آیا نماینده باید به عنوان ضامن، اقدام به ضمانت از خریدار در چک نماید.

7)مهمترین چالش قرارداد نمایندگی برای نماینده، فسخ رابطه نمایندگی یا عدم تمدید قرارداد بدون هیچ دلیل موجهی از سوی شرکت اصلی است؛ زیرا شرکت نماینده چند سال زحمت می‌کشد تا بازار خوبی برای کالای شرکت اصلی ایجاد کند و احتمال دارد در زمان بهره‌­برداری، شرکت اصلی کار را به نماینده دیگری بسپارد؛ بنابراین نماینده باید به این موضوع توجه کند و خواستار تمدید خودکار قرارداد باشد مگر اینکه دلیل موجهی خلاف آن وجود داشته باشد.

برای آشنایی بیشتر، نمون‌ه­ای از «قرارداد نمایندگی فروش» در ذیل قرار داده شده است. این قرارداد از منظر اعطا کننده نمایندگی و به نفع وی تنظیم گشته است. این قرارداد نمونه حاکی از عرف معاملاتی گفته شده در مطالب بالا بوده که تحت عنوان قرارداد نمایندگی مطرح گشته است؛ همچنین این قرارداد متضمن اجازه استفاده از علامت تجاری شرکت اصلی نیز می‌­باشد.