بخشنامه عفو معیاری رئیس قوه قضاییه در شهریور ۱۴۰۴ منتشر شد
عفو معیاری و فلسفه آن
در آستانه میلاد پیامبر اکرم(ص) و امام جعفر صادق(ع)، رئیس قوه قضاییه بخشنامه‌ای با عنوان بخشنامه عفو معیاری شهریور ۱۴۰۴ صادر کرد. این بخشنامه با موافقت رهبر انقلاب اسلامی به اجرا درمی‌آید و هدف اصلی آن کاهش آثار منفی حبس، بازاجتماعی کردن زندانیان و کمک به خانواده‌های آنان است. در این دستورالعمل، گروه‌های متعددی از محکومان می‌توانند از تخفیف مجازات یا آزادی مشروط بهره‌مند شوند.
شرایط عمومی استفاده از عفو معیاری
طبق متن بخشنامه، زندانیان برای برخورداری از عفو باید چند شرط کلی را داشته باشند:
● نداشتن بیش از یک سابقه محکومیت کیفری تا درجه شش.
● عدم ارتکاب جرم جدید در دوران حبس یا مرخصی.
● جلب رضایت شاکی خصوصی یا جبران ضرر و زیان تا پایان آذرماه ۱۴۰۴.
این شرایط نشان می‌دهد که سیاست قوه قضاییه در عفو معیاری بر مبنای اصلاح و بازگشت زندانیان به جامعه است.
محکومان مشمول عفو و تخفیف مجازات
بخشنامه رئیس قوه قضاییه مصادیق مشمولان را با جزئیات بیان کرده است. مهم‌ترین موارد شامل:
۱. محکومان امنیتی
افرادی که به جرایم امنیتی با محکومیت حبس تا ۵ سال محکوم شده‌اند و بیش از ۵ سال از قطعیت حکم گذشته ولی تاکنون اجرا نشده است، در صورت نداشتن فعالیت ضد امنیتی اخیر، می‌توانند مشمول عفو شوند.
۲. محکومان حبس عادی
زندانیانی که در حال تحمل مجازات هستند، با توجه به مدت حبس، درصدی از باقیمانده مجازات آن‌ها مشمول بخشش خواهد بود؛ مثلاً دو سوم باقیمانده محکومیت برای حبس‌های زیر دو سال یا سه پنجم برای حبس‌های پنج‌ساله.
۳. زنان سرپرست خانوار
بانوانی که حضانت فرزندان را بر عهده دارند، از امتیازات ویژه‌ای برخوردارند و بخشنامه، تخفیف بیشتری برای آنان در نظر گرفته است.
۴. محکومان ایثارگر و خانواده شهدا
ایثارگران و بستگان شهدا نیز بسته به میزان محکومیت می‌توانند از کاهش حبس بهره‌مند شوند.
۵. بیماران خاص و سالمندان
زندانیان مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج یا افراد بالای ۶۰ سال (برای زنان) و ۷۰ سال (برای مردان) نیز جزو مشمولان این عفو هستند.
محکومان جزای نقدی و عفو معیاری
بخشنامه جدید صرفاً به زندانیان دارای محکومیت حبس محدود نمی‌شود. محکومان جزای نقدی نیز در مواردی از تخفیف برخوردار خواهند شد. برای مثال، محکومان به جزای نقدی تا سقف یک میلیارد ریال که به دلیل عجز از پرداخت در زندان هستند، مشمول عفو خواهند بود.
جرائم مستثنی از عفو
یکی از بخش‌های مهم بخشنامه عفو قوه قضاییه تعیین موارد استثنا است. طبق این دستورالعمل، برخی جرائم از جمله سرقت مسلحانه، قاچاق عمده مواد مخدر، جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی، اسیدپاشی، اختلاس و ارتشاء (در صورت عدم رد مال)، کلاهبرداری بدون رضایت شاکی و جرائم سازمان‌یافته اقتصادی از شمول عفو معیاری خارج هستند.
این موارد نشان‌دهنده نگاه بازدارنده قوه قضاییه نسبت به جرائم سنگین و مخل امنیت عمومی است.
اهداف و پیامدهای عفو معیاری
اجرای این بخشنامه چند پیامد مثبت خواهد داشت:
● کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها.
● کمک به بازاجتماعی شدن زندانیان.
● ایجاد امید در خانواده‌های زندانیان مشمول.
● تقویت وجهه عدالت و رافت اسلامی در نظام قضایی کشور.
به این ترتیب، بخشنامه عفو معیاری شهریور ۱۴۰۴ نه تنها ابزاری حقوقی، بلکه اقدامی اجتماعی و فرهنگی محسوب می‌شود.
جمع‌بندی
بخشنامه اخیر رئیس قوه قضاییه، با تعیین دقیق شرایط عفو و تخفیف مجازات، تلاشی جدی برای ایجاد توازن میان عدالت و رافت اسلامی است. این سیاست، علاوه بر کاهش آثار منفی زندان، زمینه بازگشت بسیاری از محکومان به زندگی عادی را فراهم می‌آورد.