بررسی نکات مهم مجوزهای کسب و کار

تاسیس هر نوع محل کسب و اشتغال به هر نوع کار فنی، مستلزم داشتن مجوزهای کسب و کار مرتبط به آن است. پروانه کسب، اصولا اجازه ای است که طبق مقررات قانون نظام صنفی ویا مرجع ذیصلاح مرتبط با آن فعالیت، به منظور شروع و ادامه کسب و کار یا حرفه، به فرد مربوط برای محل مشخص یا وسیله کسب مشخص، داده می شود. پروانه اشتغال گواهی نامه مهارت ومجوز فعالیت است که توسط مراجع ذی‌صلاح، صادر می گردد.

در این مقاله ابتدا به انواع فعالیت ها از نظر لزوم یا عدم لزوم گرفتن مجوزو در ادامه قصد داریم به نکات مهمی که در خصوص مجوز های کسب و کار مشاوران حقوقی باید بدانند بپردازیم.

مجوزهای کسب و کار ممکن است توسط اتحادیه‌ها، وزارت‌خانه‌ها و یا سازمان‌های دولتی و غیر دولتی صادر شود که در سرفصل دوره‌های حقوق کسب و کار دادبانان به آنها پرداخته میشود.

نکات مهم مجوزهای کسب و کار

1.برخی از کسب و کارها از حیث آزادی اشتغال به آن‌ها، به سه دسته قابل تقسیم هستند:

الف) فعالیت‌های ممنوعه؛ لیست فعالیت‌های ممنوعه در فضای مجازی در سایت Internet.ir قابل مشاهده است.

ب) فعالیت‌های مجاز: فعالیت‌هایی که انجام آن‌ها مجاز بوده و نیاز به گرفتن مجوز از مرجع خاصی هم ندارد.

پ) فعالیت‌های مجاز مشروط: فعالیت‌هایی که انجام آن‌ها مجاز بوده ولی نیاز به گرفتن مجوز دارند که بر دو قسم هستند:

اول- فعالیت‌هایی که ثبت شرکت برای آن‌ها منوط به گرفتن مجوز است؛ به عنوان مثال اگر شرکتی در اساسنامه، «آموزش» را جزو فعالیت خویش آورده باشد ثبت چنین شرکتی محتاج گرفتن مجوز حسب مورد از وزارت آموزش و پرورش یا وزارت علوم یا سازمان فنی و حرفه‌ای است؛ گفتنی است اصولاً ثبت شرکت نیاز به گرفتن مجوز خاصی نداشته و منوط شدن ثبت شرکت به مجوز امر کاملاً استثنایی محسوب شده و تقریباً در حدود 25 مورد فعالیت، ثبت شرکت منوط به ارائه مجوز است که فهرست مجوزهای کسب و کار مربوط به آن‌ در سایت دادبانان قابل مشاهده است.

دوم- فعالیت‌هایی که ثبت شرکت برای آن‌ها نیاز به گرفتن مجوز ندارد ولی «شروع فعالیت» نیاز به گرفتن مجوز دارد که فهرست این‌گونه فعالیت‌ها در قالب کتابچه الکترونیکی در سایت G4b.ir قابل مشاهده است.

2.عدم نیاز به ثبت شرکت برای گرفتن مجوز

متقاضی مجوز ممکن است شخص حقیقی یا حقوقی باشد و اصولاً گرفتن مجوز نیازی به ثبت شرکت ندارد؛ به عنوان مثال متقاضی مجوز انتشارات ممکن است شخص حقیقی یا موسسه ثبت شده باشد؛ با وجود این، به طور استثنایی ممکن است مجوزی صرفاً به شخص حقیقی یا حقوقی داده شود؛ به عنوان مثال مجوز بازاریابی شبکه‌ای صرفاً به شرکت سهامی خاص داده می‌شود (ر.ک: آیین‌نامه بازاریابی شبکه‌ای 1/12/1395).

ثبت شرکت، مجوز شروع فعالیت محسوب نمی‌شود‌

صرف ثبت شرکت به منزله مجوز شروع فعالیت مندرج در اساسنامه شرکت محسوب نمی‌شود و در صورتی که آن فعالیت برابر قانون محتاج گرفتن مجوز باشد، شرکت باید پیش از شروع فعالیت آن مجوز را دریافت نماید.

3.لزوم أخذ پروانه کسب از سوی افراد صنفی در خصوص مجوزهای کسب و کار

افراد صنفی (یعنی هر شخص حقیقی یا حقوقی که محل کسب دایر یا وسیله‌ی کسبی را فراهم کرده و به عرضه کالا یا خدمت به مصرف‌کننده اشتغال دارد باید مجوزهای کسب و کار مربوطه را اخذ نمایند) موظفند قبل از تأسیس هر نوع واحد صنفی یا اشتغال به کسب و حرفه نسبت به أخذ پروانه کسب اقدام نمایند (ماده 12 قانون نظام صنفی)؛ پروانه کسب، مجوزی است که به منظور شروع و ادامه کسب و کار یا حرفه به صورت دائم (برای مدت پنج سال) و یا موقت (به مدت یکسال) به فرد یا افراد صنفی برای محل مشخص یا وسیله کسب معین صادر می‌گردد (ماده 5 قانون نظام صنفی)؛ شایان ذکر است اصل بر شمول قانون نظام صنفی بر کلیه‌ی افراد صنفی است مگر اینکه اثبات شود تابع قانون خاصی هستند و منظور از قانون خاص، قانونی است که بر اساس آن، نحوه صدور‌مجوز فعالیت، نحوه تنظیم و تنسیق (سر و سامان دادن) امور آن، نظارت، بازرسی و رسیدگی به تخلفات افراد و واحدهای تحت پوشش آن به صراحت در متن قانون مربوطه معین شده باشد (تبصره ماده 1 قانون نظام صنفی)؛ به عنوان مثال وکلا و پزشکان به دلیل وجود قانون خاص از شمول قانون نظام صنفی خارج هستند.

3.مراحل صدور پروانه کسب

مراحل صدور پروانه کسب طبق ماده 26 قانون نظام صنفی و ماده 2 آیین نامه اجرایی نحوه صدور و تمدید پروانه کسب، عبارت است از:

الف- متقاضی پروانه کسب می‌بایست به سامانه G4b.ir و سپس iraniansnaf.ir مراجعه و تقاضای خود را ثبت و نسبت به اخذ کد رهگیری اقدام نماید.

ب- مرجع صدور پروانه کسب موظف است حداکثر ظرف مدت پانزده روز از تاریخ دریافت تقاضا، پاسخ متقاضی را مبنی بر رد یا قبولی تقاضا به وی ابلاغ کند؛ عدم اعلام نظر در مدت یاد شده به منزله پذیرش محسوب می‌گردد.

پ- پس از قبول تقاضا (یا عدم اعلام نظر مرجع صدور در موعد مقرر) مرجع صدور پروانه کسب و مجوزهای کسب و کار مکلف است، استعلام‌های مورد نیاز را صادر و دستگاه‌های استعلام شونده نیز موظفند حداکثر ظرف مدت پانزده روز از تاریخ دریافت استعلام، نظر قطعی خود را اعلام دارند؛ اعلام نظر موافق دستگاه‌های استعلام‌شونده باید بدون ابهام و هرگونه قید و شرط و نظر مخالف نیز مستند به دلایل قانونی باشد. در غیر این صورت و یا در صورت عدم اعلام نظر در مهلت مقرر، به منزله نظر مثبت تلقی می‌گردد و پاسخ منفی خارج از موعد مقرر مانع از صدور پروانه کسب نخواهد شد.

ت- متقاضی موظف است حداکثر ظرف سه ماه، مدارک مورد نیاز برای صدور پروانه کسب را تهیه و از طریق سامانه ارسال نماید.

ث- مرجع صدور پروانه کسب موظف است پس از دریافت مدارک مورد نیاز و تطبیق با اصل آن، حداکثر ظرف پانزده روز نسبت به صدور پروانه کسب و تسلیم آن به متقاضی اقدام کند.

4.شرایط لازم برای صدور پروانه کسب

شرایط لازم برای صدور پروانه کسب طبق ماده 3 آیین نامه اجرایی نحوه صدور و تمدید پروانه کسب، عبارت است از:

الف- شرایط عمومی:

· سند مالکیت عین و منفعت و یا منافع از جمله اجاره‌نامه، صلح‌نامه، هبه، قرارداد مشارکت، مبایعه‌نامه و یا قراردادهای موضوع ماده (10) قانون مدنی اعم از رسمی و یا عادی (در روستاها احراز مالکیت طبق عرف محل است)؛

· گواهی صلاحیت از نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران؛ صرفاً واحدهای صنفی موضوع ماده (2) آیین‌نامه اماکن عمومی مصوب مورخ 23/3/1363 هیأت وزیران مشمول گواهی صلاحیت نیروی انتظامی می‌باشند؛

· گواهی اداره امور مالیاتی ذی‌ربط مبنی بر تشکیل پرونده یا پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی مالیات قطعی شده (موضوع ماده 186 قانون مالیات‌های مستقیم)؛

· گواهی گذراندن دوره‌های آموزشی احکام تجارت و کسب و کار در چارچوب دستورالعمل آموزش (موضوع بند ن ماده 30 قانون نظام صنفی)؛

· شناسنامه و کارت ملی برای اتباع ایرانی و گذرنامه و پروانه کار برای اتباع خارجی به همراه شش قطعه عکس پرسنلی؛

· کارت پایان خدمت نظام وظیفه یا معافیت دایم یا پزشکی یا گواهی اشتغال به تحصیل برای آقایان کمتر از پنجاه سال سن؛

· حداقل سن برای دریافت پروانه کسب هجده سال می‌باشد.

ب- شرایط اختصاصی:

· کارت معاینه پزشکی و گواهی صلاحیت بهداشتی از مراکز بهداشتی، درمانی (برای صنوف مشمول قانون اصلاح ماده 13 قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی)؛

· پروانه تخصصی و فنی یا دیپلم فنی یا مدارک دانشگاهی مرتبط یا حضور یک نفر واجد شرایط شاغل در واحد صنفی.

نحوه صدور مجوزهای کسب و کار برای اشخاص حقوقی یا اشخاص حقیقی متعدد (مشارکت مدنی)

پروانه کسب اشخاص حقوقی به نام شرکت با ذکر نام مدیرعامل و یا یکی از اعضای هیأت مدیره (براساس مصوبه هیأت مدیره) و در مشارکت‌های مدنی نیز پروانه کسب به نام یکی از شرکاء با رضایت رسمی (محضری) سایر شرکا صادر می‌گردد (ماده 13 آیین نامه)؛ در فرض اخیر، یعنی در جایی که چند نفر، یک واحد صنفی را به صورت مشترک اداره کنند، به طور «مشترک» مسئولیت امور واحد را بر عهده خواهند داشت (تبصره 4 ماده 12 قانون نظام صنفی).

4.امکان دریافت چند پروانه‌ی کسب به شرط معرفی مباشر

صدور بیش از یک پروانه کسب برای هر فرد صنفی واجد شرایط برای یک تا چند محل کسب به شرط معرفی مباشر مانعی ندارد (تبصره 3 ماده 12 قانون نظام صنفی)؛ مرجع صدور پروانه کسب موظف است با أخذ مدارک بندهای 2، 5 و 6 شرایط عمومی (در صورت شمول) مندرج در شماره 11 همین کتاب، برای فرد معرفی شده، کارت مباشرت صادر نماید؛ مدت اعتبار کارت مباشرت، مطابق مدت اعتبار پروانه کسب صادره خواهد بود امّا فرد صنفی می‌تواند در هر موقع که مقتضی بداند نسبت به عزل یا تغییر مباشر خود اقدام نماید (ماده 18 آیین‌نامه).

5.امکان صدور چند پروانه کسب روی مکان واحد

اماکنی که واجد شرایط لازم (از جمله حداقل مساحت مورد نیاز) جهت استقرار چند واحد صنفی باشند، می‌توانند به عنوان محل ثابت کسب، توسط یک یا چند فرد صنفی، پس از أخذ پروانه کسب و مجوزهای کسب و کار مربوطه از اتحادیه یا اتحادیه‌های ذی‌ربط، مورد استفاده قرار گیرند (تبصره 2 ماده 3 قانون نظام صنفی و آیین‌نامه اجرای آن).

6.الزامات ارائه‌ی خدمات در منزل

افراد صنفی مکلفند پیش از به کارگیری کسانی که برای انجام دادن خدمات به منازل و اماکن مراجعه می‌کنند، مراتب را به اتحادیه اطلاع دهند تا اتحادیه پس از أخذ نظر نیروی انتظامی، نسبت به صدور کارت شناسایی عکس‌دار با درج تخصص اقدام لازم را به عمل آورد (تبصره 1 ماده 17 قانون نظام صنفی).

7.انتقال ارادی و قهری پروانه کسب

درصورتی که دارنده پروانه کسب بخواهد پروانه خود را به دیگری‌واگذار کند، باید درخواست کتبی خود را به اتحادیه تسلیم دارد. اتحادیه درصورت واجد ‌شروط قانونی بودن فرد معرفی شده و با رعایت سایر مقررات، پروانه کسب متقاضی را‌ باطل و پروانه جدیدی به نام فرد معرفی شده صادر می‌کند (ماده 18 قانون نظام صنفی)؛ همچنین در صورت فوت صاحب پروانه کسب، حقوق متعارف ناشی از واحد‌ صنفی متعلق به ورثه است؛ چنانچه ورثه یا نماینده قانونی آنها مایل باشند، درصورت دارا‌ بودن شرایط فردی، می‌توانند ظرف مدت دو سال نسبت به اخذ پروانه کسب با رعایت‌ مقررات اقدام کنند؛ پس از انقضای مهلت مقرر پروانه متوفی از درجه اعتبار ساقط است (ماده 20 قانون نظام صنفی).

علاوه بر مواردی که توضیح داده شد مجوزهای دیگری تحت عنوان مجوزهای الکترونیکی وجود دارد، که در دوره حقوق تجارت الکترونیکی توسط دکتر فرهاد بیات ارائه خواهد شد.

این نکات بخشی از موارد مهم مربوط به مجوزهای کسب و کار (Business license) است برای مطالعه بیشتر در این خصوص می توانید به فصل اول مبانی حقوق کسب کار از کتاب آنچه مشاور حقوقی باید بداند تالیف دکتر فرهاد بیات مراجعه کنید.

علاوه

تنظیم‌کننده: سعید سلطانی